Ngân Hàng Phá Sản

(PLO)- First Republic Bank đang đối diện với tình trạng sụp đổ tương tự hai ngân hàng Mỹ là Silicon Valley Bank and Signature Bank vào tháng 3 vừa qua.

Ngân hàng bị tuyên bố phá sản khi nào?

Theo Điều 155 Luật các tổ chức tín dụng 2010 (sửa đổi năm 2017), ngân hàng nói riêng hay tổ chức tín dụng nói chung đều có thể bị tuyên bố phá sản.

Cụ thể, sau khi Ngân hàng Nhà nước có văn bản chấm dứt kiểm soát đặc biệt hoặc văn bản chấm dứt áp dụng hoặc văn bản không áp dụng các biện pháp phục hồi khả năng thanh toán mà ngân hàng vẫn lâm vào tình trạng phá sản, thì phải làm đơn yêu cầu Tòa án mở thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố phá sản theo quy định của pháp luật về phá sản.

Khi nhận được yêu cầu mở thủ tục phá sản ngân hàng,Tòa án mở thủ tục giải quyết yêu cầu tuyên bố phá sản và áp dụng ngay thủ tục thanh lý tài sản của ngân hàng đó.

Sau khi Thẩm phán chỉ định Quản tài viên hoặc doanh nghiệp quản lý, thanh lý tài sản, Ngân hàng Nhà nước thu hồi Giấy phép của ngân hàng.

Trên thực tế, ngân hàng tại Việt Nam rất khó bị tuyên bố phá sản, do kể cả khi ngân hàng hoạt động không tốt thì phía ngân hàng Nhà nước cũng sẽ đưa ra nhiều biện pháp để ngăn ngừa không cho ngân hàng đó phá sản. Ngoài ra, thủ tục phá sản cũng tương đối phức tạp với nhiều biện pháp phục hồi.

Ngân hàng phá sản, người gửi tiết kiệm có nhận lại được tiền không?

Trong trường hợp có ngân hàng phá sản, người gửi tiền tiết kiệm sẽ được nhận một khoản tiền bảo hiểm đền bù và nhận tiền đền bù từ hoạt động thanh lý tài sản của ngân hàng phá sản.

Cụ thể, theo Điều 6 Luật Bảo hiểm tiền gửi 2012 thì tổ chức tín dụng, chi nhánh ngân hàng nước ngoài được nhận tiền gửi của cá nhân phải tham gia bảo hiểm tiền gửi, ngoại trừ ngân hàng chính sách.

Bảo hiểm tiền gửi là sự bảo đảm hoàn trả tiền gửi cho người được bảo hiểm tiền gửi trong hạn mức trả tiền bảo hiểm khi tổ chức tham gia bảo hiểm tiền gửi lâm vào tình trạng mất khả năng chi trả tiền gửi cho người gửi tiền hoặc phá sản (Điều 4 Luật Bảo hiểm tiền gửi 2012).

Theo Điều 3 Quyết định 32/2021/QĐ-TTg thì số tiền tối đa bảo hiểm trả cho tất cả các khoản tiền gửi được bảo hiểm (cả gốc và lãi) của một người tại một ngân hàng khi phát sinh nghĩa vụ trả tiền bảo hiểm là 125 triệu đồng.

Cho nên khi ngân hàng bị tuyên bố phá sản, người gửi tiền tiết kiệm có thể nhận khoản tiền bảo hiểm tiền gửi tối đa là 125 triệu đồng cùng với tiền đền bù qua việc thanh lý tài sản của ngân hàng phá sản.

Tuy nhiên, theo Điều 101 Luật Phá sản 2014, các tài sản còn lại của ngân hàng khi phá sản sẽ được ưu tiên chi trả lần lượt theo thứ tự: Chi phí phá sản; Khoản nợ lương, trợ cấp thôi việc, bảo hiểm xã hội, bảo hiểm y tế đối với người lao động, quyền lợi khác theo hợp đồng lao động và thỏa ước lao động tập thể đã ký kết và sau đó mới đến các khoản tiền gửi ngân hàng.

Vậy nên trong trường hợp không may, người gửi tiền tiết kiệm có thể sẽ không lấy lại được toàn bộ số tiền mình đã gửi mà chỉ nhận lại được tiền bảo hiểm đền bù.

Cho đến thời điểm này, chính phủ Mỹ đã vào cuộc để bảo vệ người gửi tiền, nhưng với 89% khoản tiền gửi vượt quá giới hạn bảo hiểm đang khiến nhiều doanh nghiệp và nhà đầu tư phấp phỏng không yên.

Ngày 10/3, cơ quan quản lý của California (Mỹ) đã tuyên bố đóng cửa ngân hàng SVB và giao cho Tổng công ty Bảo hiểm Tiền gửi Liên bang Mỹ (FDIC) kiểm soát.

Trước khi bị đóng cửa, cổ phiếu của SVB đã “bốc hơi” 60% vào ngày 9/3 khi ngân hàng này buộc phải bán danh mục đầu tư trái phiếu Kho bạc Mỹ và 1,75 tỷ USD cổ phiếu nhằm củng cố bảng cân đối kế toán trước tình trạng rút tiền ồ ạt của khách hàng.

Vụ sụp đổ quá nhanh và bất ngờ của SVB, chỉ trong 48 giờ, được coi là thảm kịch ngân hàng lớn nhất tại Mỹ kể từ khi ngân hàng Washington Mutual phá sản vào năm 2008.

Vậy, vì sao SVB lại nhanh chóng bị sụp đổ và điều gì sẽ xảy ra tiếp theo?

SVB – “bà đỡ” của các công ty khởi nghiệp công nghệ

Ngân hàng SVB được thành lập vào năm 1983, là ngân hàng chuyên cung cấp dịch vụ cho các công ty khởi nghiệp trong lĩnh vực công nghệ. SVB cung cấp tài chính cho gần một nửa công ty công nghệ và chăm sóc sức khỏe được các quỹ đầu tư mạo hiểm Mỹ hậu thuẫn.

Mặc dù không được nhiều người biết đến, ngoài khu vực Thung lũng Silicon, nhưng SVB nằm trong số 20 ngân hàng thương mại lớn nhất tại Mỹ, với tổng tài sản trị giá 209 tỷ USD tính đến cuối năm ngoái, theo FDIC.

Có nhiều nguyên nhân khiến SVB sụp đổ. Đầu tiên là do Cục Dự trữ Liên bang Mỹ (Fed) liên tục tăng lãi suất để kiềm chế lạm phát. Kể từ tháng 3 năm ngoái, Fed đã mạnh tay tăng lãi suất khiến chi phí vay cao hơn, làm giảm đà tăng của các cổ phiếu công nghệ. Trong khi đó, SVB vốn là các ngân hàng được hưởng lợi từ các công ty công nghệ.

Lãi suất cao hơn cũng làm xói mòn giá trị trái phiếu dài hạn mà SVB và các ngân hàng khác đang nắm giữ trong suốt thời kỳ lãi suất cực thấp, gần như bằng 0%. Danh mục đầu tư trái phiếu của SVB trị giá 21 tỷ USD có lợi tức trung bình 1,79%, trong khi lợi tức trái phiếu kho bạc Mỹ kỳ hạn 10 năm hiện khoảng 3,9%. Tuy nhiên, giá trái phiếu thường diễn biến ngược chiều với lợi suất trái phiếu. Lợi tức cao hơn khiến giá trị trái phiếu giảm xuống, do đó, những ngân hàng nắm giữ nhiều trái phiếu chưa thực hiện hóa được, phải ôm khoản thua lỗ trên giấy tờ.

Trong khi đó, vốn đầu tư mạo hiểm bắt đầu cạn kiệt, buộc các công ty khởi nghiệp phải rút tiền gửi khỏi SVB. Điều này khiến ngân hàng đang ôm nhiều trái phiếu như SVB nhanh chóng bị mất thanh khoản trước tốc độ rút tiền của khách hàng ngày càng tăng.

Ngày 8/3 tuần trước, SVB thông báo đã bán lỗ một loạt chứng khoán và sẽ tiếp tục bán thêm 2,25 tỷ USD cổ phiếu để củng cố bảng cân đối kế toán. Điều đó đã thực sự gây ra sự hoảng loạn trong các công ty đầu tư mạo hiểm. Họ đã khuyên các công ty rút tiền khỏi ngân hàng.

Cổ phiếu của SVB bắt đầu lao dốc từ ngày 9/3, mất khoảng 60%, cho đến khi bị tạm dừng trong phiên ngày 10/3 khi cơ quan quản lý của California can thiệp, đóng cửa ngân hàng và chuyển cho FDIC tiếp quản.

Mark Zandi, chuyên gia kinh tế trưởng của Moody’s, cho biết: “Lãi suất cao làm giảm giá trị trái phiếu Kho bạc Mỹ và các chứng khoán mà SVB cần bán để trả tiền cho các chủ nợ. Điều này khiến việc rút tiền trở nên ồ ạt và buộc FDIC phải tiếp quản SVB”.

Bất chấp sự hoảng loạn ban đầu trên phố Wall, giới phân tích vẫn cho rằng sụp đổ của SVB khó có thể gây ra hiệu ứng domino siết chặt ngành ngân hàng như cuộc khủng hoảng tài chính năm 2008.

“Hệ thống ngân hàng Mỹ hiện có vốn hóa và thanh khoản tốt hơn từ trước tới nay. Các ngân hàng đang gặp rắc rối hiện nay quá nhỏ để có thể đe dọa đến cả hệ thống”, nhà kinh tế Mark Zandi nói.

Theo FDIC, những người gửi tiền được bảo hiểm đã tiếp cận được khoản tiền gửi được bảo hiểm vào hôm qua. FDIC cũng sẽ chi trả cho những người có số tiền vượt mức bảo hiểm một khoản tạm ứng trong tuần tới.

Tuy nhiên, theo báo cáo của FDIC, 89% trong tổng số hơn 175 tỷ USD tiền gửi là không được bảo hiểm và chỉ được định đoạt sau khi thanh lý được tài sản của ngân hàng. Theo luật của Mỹ, số tiền gửi được bảo hiểm tối đa là 250.000 USD. Vì vậy, những khoản tiền vượt quá số tiền trên nằm ngoài phạm vi được bảo hiểm. Trong khi đó, khách hàng gửi tiền tại SVB chủ yếu là các công ty khởi nghiệp và các nhà đầu tư giàu có.

Theo Reuters, riêng nhà sản xuất trò hơi điện tử Roblox Corp và nhà sản xuất thiết bị phát trực tuyến Roku Inc có hàng trăm triệu USD tiền gửi tại đây và phần lớn đều không được bảo hiểm.

Theo nhà phân tích thị trường cấp cao Oanda Ed Moya, mặc dù nguy cơ khủng hoảng lan rộng khó xảy ra song một số ngân hàng nhỏ hơn bị ràng buộc với những ngành công nghiệp thiếu tiền mặt như công nghệ, tiền điện tử có thể đối mặt với khó khăn.

“Mọi người đều biết rằng chiến dịch tăng lãi suất của Fed ở phố Wall cuối cùng sẽ gây ra sự đổ vỡ nào đó, và thực tế nó đang hạ bệ các ngân hàng nhỏ”, ông Moya nói.

FDIC thường bán tài sản của các ngân hàng phá sản cho các ngân hàng khác, dùng số tiền thu được để hoàn trả cho người gửi tiền có số tiền vượt quá hạn mức được bảo hiểm.

Và lựa chọn lúc này đối với SVB là phải tìm một ngân hàng mua lại, mặc dù điều đó đến nay vẫn chưa chắc chắn.